استفاده از تجزیه‏ های چندمتغیره در مطالعۀ صفات زراعی و مورفولوژیک جمعیت‏ های اسپرس (Onobrychis viciifolia Scop)

به‌منظور بهره‏گیری از روش‏های تجزیه و تحلیل چندمتغیره در بررسی تنوع ژنتیکی، تشخیص روابط بین صفات (مورفولوژیک، زراعی و فنولوژیکی) و تعیین صفات سهیم در توجیه تنوع عملکرد توده‏های اسپرس بومی، آزمایشی با 30 جمعیت اسپرس در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با 3 تکرار در مزرعۀ مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی، در شهریور سال 1390‌ـ 1391 انجام گرفت. جمعیت‏های بررسی‌شده از نظر صفات زراعی اختلاف معنا‏داری داشتند. همبستگی عملکرد علوفه با تعداد شاخه در ساقۀ اصلی، تعداد برگچه و تعداد ساقۀ مثبت و با شاخص برداشت برگ و درجۀ روز از کاشت تا سبز‌شدن منفی و معنا‏دار بود. همبستگی ارتفاع بوته با عملکرد علوفه معنا‏دار نبود، ولی ارتفاع بوته با تعداد برگچه همبستگی معنا‏داری داشت. تجزیه به مؤلفه‏های اصلی، برای کلیۀ صفات، 6 مؤلفه را مشخص کرد که بیش از 76 درصد از تنوع موجود را توجیه کردند و به‌ترتیب عامل عملکرد، وزن خشک گیاه، حجم بوته، شاخص برداشت برگ، صفات مورفولوژیکی‌ـ فنولوژیکی و سرعت گل‌دهی، نام‏گذاری شدند. بر مبنای نتایج رگرسیون گام‌به‌گام، صفاتی نظیر تعداد ساقه، ارتفاع بوته و تعداد برگچه بیشترین تنوع عملکرد را توجیه کردند و می‏توانند به‌منزلۀ یک شاخص در گزینش قابل توصیه باشند. تجزیۀ علیت نیز اثر مستقیم این سه صفت بر عملکرد علوفه را به‏ترتیب 716/0، 226/0 و 984/0- برآورد کرد. نتایج نشان‏دهندۀ سودمندی کاربرد روش‏های آماری چندمتغیرۀ یادشده در بررسی روابط بین متغیرهای مختلف کمّی در گیاه اسپرس است.